Stichting Historie Stedum

Woensdag 27 december jl. hebben wij officieel afscheid genomen van ons bestuurslid Klaas Pilon.
Klaas is vanaf de oprichting in 2009 penningmeester geweest van onze stichting. Door onvoorziene omstandigheden is Klaas mantelzorger voor zijn echtgenote.
Oud Stedumer Jan Ekens heeft zich spontaan aangemeld als bestuurslid van onze stichting en is bereid gevonden om de donateursadministratie en de financiële administratie op zich te nemen.
We zijn Klaas ontzettend dankbaar voor het vele werk wat hij voor onze stichting heeft gedaan. Als dank werd Klaas een luxe balpen met inscriptie aangeboden en voor zijn vrouw een fraai boeket bloemen. We wensen beiden veel sterkte in deze periode van ziekte.

Artikel in De Stedumer van november 2023.

De dokterswoning Kampweg 21 is gebouwd in 1935. Woning en praktijk waren bedoeld voor Johannes Nijhoff die de praktijk overnam van zijn vader Jan. Johannes was na zijn studie in 1927 als huisarts begonnen in Ee bij Dokkum.
Er volgt een pijnlijke periode voor de familie. Vader dokter Jan Nijhoff moet in 1945 voor een tribunaal verschijnen. In de oorlog is hij actief geweest als keuringsarts voor de Duitsers. Hij wordt veroordeeld tot een geldboete, geschorst en uitgesloten van stemrecht.

In 1952 viert Johannes zijn 25-jarig artsenjubileum. In 1953 treedt Gerrard Andries Schipper aan als assistent. Hij trouwt met Geertruida Nijhoff, dochter van Johannes. Zij gaan wonen op Stationsweg 28; ‘Ons Huis’. Op 1 maart 1964 neemt dokter Schipper de praktijk over en gaat met zijn gezin wonen aan de Kampweg. Dokter Gerbens, assistent in 1974, vertrekt al gauw naar Middelstum. De familie Schipper verhuist naar de Bedumerweg vanwege hun paardenliefhebberij. De praktijk blijft aan de Kampweg.

Dokter Oosterhuis neemt de praktijk over in 1986. Op 1 januari 2014 neemt A. Booij te Loppersum de praktijk over. Mevrouw dokter B. Albronda blijft dan nog enige tijd spreekuur houden aan de Kampweg.

André de Graaf
Stichting Historie Stedum

Foto van vroeger in De Stedumer van oktober 2023.
Met de Reductie van Groningen was in 1594 het pleit beslecht. Prins Maurits veroverde Groningen en daarmee werden Groningen en de Ommelanden protestants. Katholieke erediensten werden verboden en katholiek bezit werd onteigend. Dat gold ook voor de Bartholomeüskerk van Stedum.

In 1834 vond een afscheiding plaats van de Hervormde kerk o.l.v. dominee Hendrik de Cock (1801-1842) uit Ulrum. Hendrik de Cock was ook direct betrokken bij de afscheiding in Stedum in 1836. Die samenkomst vond plaats op een boerderij. Samenkomsten werden door de overheid niet toegestaan. Tot 1844 werden samenkomsten georganiseerd op woonadressen van gemeenteleden. Daarna kreeg de gereformeerde gemeente vergunning samen te komen bij een ouderling aan de Clantstraat. De gemeente telde toen 66 leden. Na een brand werd op dezelfde plaats een nieuwe kerkschuur gebouwd, die tot 1876 dienstdeed.

De kerk en pastorie aan de Bedumerweg werden in 1876 gebouwd. In 1890 werd het orgel geplaatst. In 1919 werd vergaderruimte achter de kerk gebouwd die in 1928 werd uitgebreid. De pastorie is in 1965 afgebroken en vervangen door nieuwbouw.

In 2004 zijn de Gereformeerde, Nederlands Hervormde en Lutherse kerken gefuseerd tot de Protestantse Kerk in Nederland, PKN.
André de Graaf Stichting
Historie Stedum

Foto van vroeger in de Stedumer van september:
Op 6 september is het proefproject Integrale Aanpak Erfgoed gestart. De Pastorie
is hier onderdeel van. Bij deze nieuwe aanpak van versterking van monumenten
heeft de eigenaar de regie. Pieter ’t Hart, die de pastorie met zijn gezin bewoont,
heeft zich sterk gemaakt voor deze aanpak. Het startsein werd gegeven door de
staatssecretarissen Uslu van Cultuur en Vijlbrief van Mijnbouw.
De pastorie is in 1933 ontworpen door de architect P. Rozema en is gebouwd op
de oude weem naast de Bartholomeüskerk. Het terrein is omgeven door een
gracht. Het gebouw is een Rijksmonument in een stijl verwant aan de Delftse
School. De foto is genomen vanaf de Kampweg met rechts de oprijlaan. De
rechthoekige gevel is van rode baksteen en het zadeldak is bedekt met donkere
pannen. De vensters vormen een interessant patroon van rechthoeken. De boog
boven de dubbele voordeur is een speelse afwijking, evenals de uitbouw met het
kleine puntdak met daar boven een schoorsteen. Kenmerkend zijn de
dakkapellen. De gevel is een toonbeeld van harmonie.
Drie jaar geleden is de pastorie gerestaureerd, waarbij dak, deuren, kozijnen,
schilderwerk en gevels werden hersteld. Door recente aardbevingen is grote
schade aangericht. Het is noodzakelijk deze schade fundamenteel en duurzaam
te herstellen, gekoppeld aan versterking. Hopelijk lukt dat met de nieuwe aanpak.
André de Graaf
Stichting Historie Stedum

Stedum is een beschermd dorpsgezicht en telt momenteel 20 rijksmonumenten en 1 gemeentelijk monument. In en rondom het dorp zijn veel karakteristieke panden te vinden.

Informatieborden:
Stichting Historie Stedum heeft negen informatieborden geplaatst bij historische objecten om bezoekers op een toegankelijke manier kennis te laten maken met het dorp Stedum.
Op de borden staan foto’s en historische gegevens van het object en indien verdwenen in de nabijheid van de plek waar het object heeft gestaan. 
De verdwenen objecten hebben een belangrijke functie gehad in het verleden in het dorp. De bestaande objecten zijn of een rijksmonument of hebben een beeldbepalende status en grote historische waarde. 
De borden zijn voorzien van een QR code die verwijst naar de website van Stichting Historie Stedum waarop nog meer afbeeldingen zijn te vinden van het vermelde object. De QR code is te scannen met een smartphone.
De objecten zijn:
1. Borg Nittersum ,verdwenen, Weemweg.
2. Bartholomeüskerk, Hoofdstraat.
3. Synagoge, verdwenen, Bedumerweg. Bord staat bij het Joods monument.
4. Gereformeerde Kerk, Bedumerweg 32.
5. Vlasschuur, D. Triezenbergstraat 13. Is tevens een Rustpunt.
6. Koren- en pelmolen Zilvermeeuw ,verdwenen, Lellensterweg 2.
7. Boerderij Niehof, vroeger bewoond door Juvver Sien Jensema, Lopsterweg 2.
8. Vlasfabriek, Lopsterweg 43. Bord staat tegen hek naast nr. 41.
9. Stationsgebouw, verdwenen, Stationsstraat 1.

Objecten in Stedum die zijn opengesteld tijdens de Open Monumentendag:

Aula en Koetshuis met Lijkenhuisje Stichting Historie Stedum
Stationsweg 29a en 31
9921 PT Stedum
Info@historiestedum.nl

Op zaterdag 9 september 2023 doet Stichting Historie Stedum mee aan de Open Monumentendag. Het thema voor dit jaar is Levend erfgoed.
Door de jaren heen zijn wij in het bezit gekomen van vele, via schenkingen of in bruikleen gegeven voorwerpen, die door inwoners, bedrijven en verenigingen van Stedum zijn gebruikt. Deze zullen worden getoond in de Aula en in het volledig gerestaureerde en in originele staat teruggebrachte Koetshuis met Lijkenhuisje.
https://www.openmonumentendag.nl/monument/stichting-historie-stedum-aula-begraafplaats/

Ook gaan we oude films over Stedum vertonen.
Verder kunnen er boeken worden gekocht die door Stichting Historie Stedum in eigen beheer zijn uitgegeven: Stedum, het verleden in beeld, De inwoners van Stedum, Heelmeesters van Stedum en ons nieuwste boek, uitgegeven in april van dit jaar, Juvver Sien Jensema.
Tevens kan men de armenlap en de algemene begraafplaats bezoeken.
https://www.openmonumentendag.nl/monument/begraafplaats-23/

Donateur worden van Stichting Historie Stedum kan uiteraard ook. 
Informatie daarover kunt u vinden op onze website www.historiestedum.nl.
Deze dag vindt plaats in en rondom ons clubhuis aan de Stationsweg.
Iedereen is van harte welkom van 10.00 uur tot 17.00 uur.

Koetshuis met Lijkenhuisje – achtergrond informatie
https://www.openmonumentendag.nl/monument/koetshuis-met-lijkenhuisje-stedum/

Boerderij Niehof 
Ter bezichtiging alleen de bijschuur.
Lopsterweg 2
9921 RP Stedum

Bijschuur Boerderij Niehof met tentoonstelling over Sien Jensema.
Alleen te bezoeken op zaterdag.
Boerderij Niehof is een variant van een Hogelandster kop-hals-romp boerderij. De oudste gegevens over gebouw en bewoners dateren van 1715. Bij de bouw van de boerderij is een familiewapen, twee leeuwen met een schild, boven de deur aangebracht. Het pand toont zijn welvarende jaren door de verfraaiing van ornamenten rond deur en vensters. De dubbele schoorstenen en de gracht rondom de boerderij geven het geheel extra grandeur. 
Het bijgebouw dateert van 1830. Deze werd in de jaren zestig en zeventig als ontmoetingsruimte voor tentoonstellingen gebruikt. De toenmalige eigenaresse van het pand was Sien Jensema, 1896-1994. Zij was een bekende schrijfster van Groninger boeken. In de volksmond werd ze ‘juvver Sien’ genoemd. Bekende boeken van haar zijn onder andere Berend Kopstubber, Hidde Betuun en een vertaling van het Bijbelboek Ruth. In het Nederlands schreef ze een familieroman Edema’s, waarin ze het leven van een boerenfamilie in Stedum beschreef. Haar passie en aandacht voor de schrijfkunst in, vooral, het Gronings leverden Sien Jensema in 1951 de culturele prijs van de provincie Groningen op. Vanaf 1967 was ze ereburgeres van de gemeente Stedum. 
In de bijschuur vind je een kleine permanente tentoonstelling over Sien Jensema. In een fraaie museumkast zijn haar gehele oeuvre en andere objecten te bezichtigen. Deze zijn door de jaren heen bewaard gebleven. Evenals een selectie van kunstwerken van De Ploeg kunstenaars, die destijds gebruik maakten van de expositieruimte. De verbinding op deze plek wordt gelegd tussen het historische werk van deze schrijfster en de mogelijkheden voor de toekomst zoals lezingen, open dagen en kunstexposities. Dít waren ook juist de aandachtsgebieden van juvver Sien. Zij maakte kunst toegankelijk voor een breder publiek.
Het onlangs verschenen boek over het werk en leven van juvver Sien Jensema, auteur Jan Olthof, uitgegeven door Stichting Historie Stedum, is ook hier te verkrijgen.
https://www.openmonumentendag.nl/monument/bijschuur-boerderij-niehof-met-tentoonstelling-juffer-sien-jensema/

Rabo Museum Stedum
Stationsweg 1
9921 PT  Stedum
tel. 06-20043755
jan.van.heerde@outlook.com
Entree: vrijwillige bijdrage

U bent van harte welkom in ons Rabo Museum in Stedum. Het pand is door ons aangekocht in 2003, na sluiting van het Rabobankkantoor.
Het kantoorgedeelte is nagenoeg nog volledig intact, inclusief de wacht- en spreekkamer en het kogelvrije glas en schuifladen in de balie.
In een aantal vitrinekasten in de voormalige kluis zijn diverse zaken uit het verleden en historie van het ontstaan van de Rabobank te vinden.
In het voormalig kolenhok -in de kelder- staan een aantal oude (geld)- telmachines opgesteld, spaarbusje, spaarboekjes, chipknipautomaat, 
reclameartikelen, bankbiljetten, munten, beeldjes en zijn er veel gebruiksvoorwerpen uit het verleden te zien.
Opening Monumentendag op zaterdag: van 10.00 – 16.00 uur.
https://www.openmonumentendag.nl/monument/rabo-museum-stedum/

De Vlasschuur met Vlasmuseum 
D. Triezenbergstraat 13
9921 PG Stedum

Jan Pilon begon in het jaar 1870 hier zijn vlaszaad te schonen
Het vlas werd allereerst gerepeld. Daarbij wordt het ontdaan van de zaadbol. 
Het zaad, eenmaal ontdaan van het kaf, wordt gezeefd en geschoond.
Zijn drie broers gingen een vlasfabriek aan de Lopsterweg beheren, dat paste goed samen in Stedum.
Om de naam Pilon eer aan te doen is hier een vlasmuseum annex theeschenkerij geopend.
Openingstijden op zaterdag en zondag van ca. 9 uur tot 17 00 uur.
https://www.openmonumentendag.nl/monument/vlasschuur-met-vlasmuseum-annex-theeschenkerij/

Bartholomeüskerk Stedum
De Bartholomeüskerk van Stedum is een romanogotische kerk uit de dertiende eeuw. De kerk wordt soms gezien als het hoogtepunt van romanogotische bouwkunst in Groningen.
De huidige aan de apostel Bartholomeüs gewijde kerk heeft in de vroege middeleeuwen voorgangers gehad in de vorm van één of meerdere houten kerken met riet gedekt en een tufstenen kerk waarvan de overblijfselen in en rond de kerk teruggevonden zijn. Aan de noordkant van de kerk in het gras ligt een stapstenen pad van sarcofaagresten, grafplaatdelen en rode zandsteen, twaalfde-eeuws gedateerd. Daaruit blijkt dat Stedum al heel vroeg een rijk parochieleven heeft gehad. De kerk ligt in het centrum van het dorp en is gelegen op één van de twee wierden waar het dorp Stedum op gebouwd is. Het is een bakstenen kruiskerk met een zadeldaktoren, gebouwd circa 1250-1275. Het onderste deel van de toren iets eerder. In de voet van de toren is nog tufsteen te zien. Na de bouw van de kerk is de toren, die eerst los stond van de kerk, opgehoogd en voorzien van een binnentoren met klokkenstoel. In de toren hangt een Mariaklok uit 1300. Zij is hiermee de oudst gedateerde klok van de provincie Groningen. De bouwstijl wordt gekenschetst als laat-romaans (in het verleden ook wel romanogotiek genoemd). De Bartholomeüskerk wordt gezien als één van de hoogtepunten van deze stijl. Eind vijftiende eeuw is het koor van de kerk met een gotische vijfzijdige aanbouw vergroot. De sacristie, later consistorie is een vroeg zestiende-eeuwse laat gotische aanbouw. In de kerk bevinden zich laat vijftiende-eeuwse gewelfschilderingen. Op het koor staat een marmeren graftombe uit het atelier van Rombout Verhulst, gemaakt ter gedachtenis aan Adriaan Clant, borgheer van de toenmalige borg Nittersum in Stedum. Namens Groningen Stad en Ommelanden was hij medeondertekenaar van de Vrede van Münster in 1648. Dit betekende het einde van de Tachtigjarige Oorlog. Het interieur kent rijk houtsnijwerk uit de tweede helft van de zeventiende eeuw: banken, preekstoel en herenbank. Het orgel werd gebouwd in 1680 en de nieuwe vloer dateert van 1668. Dit alles in opdracht van de zoon van Adriaan Clant, Johan. Het huidige orgel is uit 1791, gemaakt door Dirck Lohman en Zn. uit Emden en heeft nog enig ouder pijpwerk van het orgel uit 1680.
Adres Bartholomeüskerk Stedum
Hoofdstraat 1, 9921 PA Stedum
Openingstijden Bartholomeüskerk Stedum
Zaterdag 9 september, 10:00 tot 17:00 uur
https://www.openmonumentendag.nl/monument/bartholomeuskerk-2/