Stichting Historie Stedum

In Stedum zijn de volgende gebouwen geopend van 10.00 – 17.00 uur:

1. De Vlasschuur/vlasmuseum.
2. Bartholomeuskerk
3. Rabobankmuseum
4. Historie Stedum en Koets- lijkenhuisje
5. Occo Reintiesheert (v.a. 11.00 uur)

Voor de adressen zie link:

https://www.openmonumentendag.nl/comite/eemsdelta

Activiteiten Open Monumentendag in Stedum zie link:

https://www.openmonumentendag.nl/waar-wil-je-naartoe/?search_type=plaats&search_municipality=Eemsdelta&plaatsnaam=eemsdelta&search_value=Stedum

Er is een wandeltocht langs de monumenten en de deelnemende locaties. Begin- en eindpunt zijn in principe de haven, maar als men wil kan op elk ander punt begonnen worden. Bij de monumenten staan informatieborden. Onlangs is het koets- en lijkenhuisje een gemeentelijk monument geworden en is er een bord bij geplaatst.

Wandelroute Open Monumentendag 2025 Stedum
Begin- en eindpunt is de Parkeerplaats Haven Stedum
RA = rechtsaf RD = rechtdoor LA = linksaf OM = omkeren
G = gedenkplaat met QR-code D = deelnemer Open Monumentendag

1. Loop van de parkeerplaats naar de Lellensterweg en ga RA. Bij huisnummer 2: G voormalige
   korenmolen De Zilvermeeuw.
2. OM steek de Lellensterweg en de Molenstraat over. Aan uw rechterhand ziet u G & D de
   Vlasschuur. Het Vlasmuseum is open.
3. RA Volg de Triezenbergstraat tot u op de Bedumerweg komt.
4. G voormalige synagoge
5. Met gedenkplaat in de rug RA de Bedumerweg in ZW richting volgen tot nummer 32.
6. G Gereformeerde kerk
7. OM Bedumerweg volgen in de richting van de kerktoren. Merk op dat de weg omhoog loopt.
8. G & D Bartholomeuskerk
9. Loop de Hoofdstraat in en volg deze tot het eind. Merk op dat hier vroeger winkels waren.
10. LA volg de Lopsterweg tot nr. 2 G & D Niehof. In de bijschuur is het Sien Jensemamuseum, is
    gesloten (wegens versterkingsoperatie).
11. RA volg de Lopsterweg tot u de Sien Jensemahörn bent overgestoken.
12. Na 50 meter links van de weg G voormalige vlasfabriek.
13. OM en na 50 m RA de Sien Jensemahörn inlopen. Op de hoek van het Vlaspad staat het
    beeld van Berend Kopstubber. Volg de Sien Jensemahörn tot het eind.
14. LA volg de Borgweg tot het eind. G Borgterrein
15. Met het gezicht naar het Borgterrein RA. Als de Weemweg naar rechts afbuigt LA het
    voetpad volgen. Aan het eind RA de Stationsweg inlopen. Aan de linkerkant huisnummer 1.
16. D voormalige Rabobank
17. Vervolg de Stationsweg tot nummer 29a en 31 D Historie Stedum met koetshuis/lijkenhuisje
18. (optioneel: Stationsweg uitlopen en RA Stationsstraat inlopen. G voormalig stationsgebouw
    Hierna OM en teruglopen naar Historie Stedum.)
19. OM Stationsweg teruglopen tot begin. De weg gaat over in de Kampweg met links de kerk.
20. RD Kaakstraat volgen en aan het eind RA Adriaan Clantstraat.
21. LA Triezenbergstraat tot de Haven.

De fietstocht voert o.m. naar Peertil en de Gerichtsplaats. Bij de Gerichtsplaats werden vroeger vonnissen voltrokken. Hier is ook een informatiebord geplaatst.

Fietsroute Open Monumentendag 2025 Stedum
Begin- en eindpunt is de Parkeerplaats Haven Stedum
RA = rechtsaf RD = rechtdoor LA = linksaf OM = omkeren
G = gedenkplaat met QR-code D = deelnemer Open Monumentendag

1. Ga van de parkeerplaats naar de Lellensterweg en ga RA. Bij huisnummer 2: G voormalige korenmolen De
   Zilvermeeuw.
2. OM en steek de Molenstraat over. Aan uw rechterhand ziet u G & D de Vlasschuur. Het Vlasmuseum is open van
   10.00 – 17.00 uur.
3. RA Volg de Triezenbergstraat tot u op de Bedumerweg komt.
4. G voormalige synagoge
5. Met gedenkplaat in de rug RA de Bedumerweg in ZW richting volgen tot nummer 32.
6. G Gereformeerde kerk
7. OM Bedumerweg volgen in de richting van de kerktoren. Merk op dat de weg omhoog loopt.
8. G & D Bartholomeuskerk. De Bartholomeuskerk is open van 10.00 – 17.00 uur.
9. Ga de Hoofdstraat in en volg deze tot het eind. Merk op dat hier vroeger veel winkels waren.
10. LA volg de Lopsterweg tot nr. 2 G Niehof. NB het Sien Jensemamuseum is niet geopend.
11. RA volg de Lopsterweg tot u de Sien Jensemahörn bent gepasseerd.
12. Na 50 meter links van de weg G voormalige vlasfabriek.
13. OM en na 50 m RA de Sien Jensemahörn inlrijden. Op de hoek van het Vlaspad staat het beeld van Berend
    Kopstubber. Volg de Sien Jensemahörn tot het eind.
14. LA volg de Borgweg tot het eind. G Borgterrein
15. Met het gezicht naar het Borgterrein RA. Als de Weemweg naar rechts afbuigt LA het voetpad volgen. Aan het
    eind RA de Stationsweg inrijden. Aan de linkerkant huisnummer 1.
16. D voormalige Rabobank. Het Rabobankmuseum is geopend van 10.00 – 17.00 uur.
17. Vervolg de Stationsweg tot nummer 29a en 31 G&D Historie Stedum met koetshuis/lijkenhuisje. Historie Stedum
    is geopend van 10.00 – 17.00 uur.
18. Weg vervolgen RA Stationsstraat inrijden. G voormalig stationsgebouw Hierna OM en terugrijden naar Historie
    Stedum.
19. OM Stationsweg vervolgen tot begin. De weg gaat over in de Kampweg met links de kerk.
20. RD Kaakstraat volgen en aan het eind RA Adriaan Clantstraat.
21. LA Triezenbergstraat tot de Haven.
22. RA Fietspad volgen langs het Stedumermaar. Bij Peertil LA tot Hoogholtje en weg vervolgen.
23. Fietspad gaat RA over in asfaltweg. Op driesprong LA en bij volgende driesprong RA (Links ziet u het bordje
    ‘Maljehörn’). Het buurtschap dat u nadert heet Hemert.
24. Op driesprong LA en na bocht naar rechts op driesprong LA en sla de Groot Hemerterweg in.
25. Aan het einde van de weg op de driesprong RA.
26. Passeer het Juisterpad (links) en even verderop aan de rechterkant van de weg G bij monument. Deze plek is bij
    Stedumers bekend als ‘Gerechtsplaats’.
27. OM Rijd terug over de Delleweg, die al kronkelend de loop van de voormalige rivier de Fivel volgt. Tegenover
    de Groot Hemerterweg is een zitje en een informatiebord over de Fivel.
28. Vervolg uw weg over de Vennenweg. Steek aan het einde van de weg de Delleweg over en sla LA. Volg het
    fietspad en steek voor de spoorwegovergang de weg over en volg LA de Laan van Nittersum. Deze
    ‘gerestaureerde’ laan hoorde vroeger bij de borg van Stedum.
29. Rijd de laan uit die overgaat in de Borgweg. Sla bij het borgterrein LA en aan het eind van de straat RA. Ga aan het
    einde van de Lopsterweg RA de Hoofdstraat in en sla na 30 m LA.
30. Rijd de Molenstraat uit en u arriveert bij de haven.

Artikel in De Stedumer van mei 2025.
In de maand juni is in de etalage geen kunst te zien, maar ingelijste handwerken, gemaakt door Elisabeth van Dijken. Beth, geboren in 1915, ging naar de Hervormde school in Stedum.
Zij maakte daar deze handwerken tussen 1921-1928. Beth hield van leren, maar vooral van het vak ‘Nuttige handwerken’.
Op een avond dat ik bij haar was liet ze me eens zien wat ze op school had gemaakt.
En ze vertelde erover: “handwerkles kregen we al in de tweede klas, de les was na schooltijd.
We begonnen met het breien van een proeflapje. Maar breien hoefde ik niet meer te leren,
ik kon op mijn vijfde al breien dat het ‘rabbelde’.
Dat had moeder mij al geleerd. We breiden een poppenrokje en later een klapbroek.
Het was bedoeld voor een baby, maar viel zo groot uit dat een kind op school het aan had.
Als we stof of garen moesten hebben stuurde juf ons met een briefje naar ’t winkeltje van Lena Meter in de Kaakstraat.
Je kon er lapjes katoen, flanel en breigaren kopen. We leerden ook verstellen.
Uit een lapje stof knipten we een vierkantje en dat moesten we er zo onzichtbaar mogelijk weer inzetten.
Alles wat we in de handwerkles deden vond ik mooi”.
Beth verhuisde in 2016 naar Damsterheerd. Haar huis werd verkocht en moest leeg.
Nadat haar familie hun keuze had gemaakt, mocht ik meenemen wat ik kon gebruiken.
Het enige dat ik wilde waren haar handwerken van de lagere school. In het huis was ingebroken en alles was overhoop gehaald. Al zoekend vond ik gelukkig nog heel veel. Maar toen lag het bij mij in de kast.
Deze handwerken zijn een stukje geschiedenis en zouden bewaard moeten blijven.
Klaas Pilon, destijds penningmeester van Stichting Historie Stedum ging mee in mijn idee om het in te laten lijsten.
En zo hangt het al enkele jaren tussen oude gereedschappen in het gebouw bij de begraafplaats.
Maar in de maand juni is het zichtbaar voor alle Stedumers in de etalage op Kampweg 1.

Mannie Hovenkamp

Op de foto uit 1915 twee keurige heren in een open rijtuig. We zien Marris Toxopeus (1890 – 1981) en oom Jan Toxopeus. De familie Toxopeus bewoonde de boerderij aan de Lellensterweg 36 waar nu de familie Blikker woont. De foto is op het boerenerf genomen.

De schaduwen verraden dat het zonnig is. De bomen op de achtergrond staan in het blad. Het is zomer. De strooien hoeden van de heren wezen al in die richting. Het is niet al te warm, gezien het kleed over de benen van Marris. Oom Jan met zweep is de koetsier. Marris legt zijn rechter hand op de carbidlamp. Hebben ze een doel, of wordt het een toertocht op zondagmiddag?

Koetsen hebben een lange geschiedenis en waren er in vele soorten. Op onze Beeldbank staan meerdere foto’s van koetsen, zoals de rouwkoets, bijvoorbeeld, die op 14 maart 1996 gebruikt is bij de begrafenis van Gerrit Toxopeus (1920 – 1996). Gerrit en broer Alje (1931 – 2014) runden de boerderij jarenlang samen. Alje heeft tot zijn overlijden met zijn vrouw Juul in de rentenierswoning Hoofdstraat 38 gewoond.

De auto begon eigenlijk als zelfrijdende koets en verdrong deze in de 20ste eeuw, al blijven we de carrosserie nog steeds koetswerk noemen.

André de Graaf, Historie Stedum

Voor het huis Hoofdstraat 29 Belgische vluchtelingen onder wie enkele kinderen. Achter het raam staat ook nog iemand. De foto is gemaakt in 1914. (Fotograaf onbekend)

Op 4 augustus 1914 valt Duitsland België binnen. Er vluchten ruim 1.000.000 Belgen naar Nederland. In Groningen worden 3.389 Belgen opgevangen, waarvan 2.892 in de provincie en 497 in de stad. In Stedum is Jan Dirk Jensema als burgemeester verantwoordelijk voor de opvang.

In oktober 1914 kwamen 2.900 Belgische vluchtelingen aan op het Hoofdstation in Groningen. Een aantal van hen kwam in Stedum terecht. Bij het onderbrengen werd gelet op rangen en standen. Voor onderdak werd door het Rijk een vergoeding gegeven. Het Rijk wilde de vluchtelingen onderbrengen in kampen, dat zou goedkoper zijn en beter te controleren. Dat is in Groningen niet van de grond gekomen. Hoe de huisvesting precies was geregeld in Stedum en hoe lang de vluchtelingen hier geweest zijn, is niet bekend.

De Commissaris van de Koningin C.C. Geertsema kwam voor de belangen van de vluchtelingen op. De bevolking stond in het algemeen positief tegenover de vluchtelingen. Nieuwsblad van het Noorden en Nieuwe Groninger Courant riepen op te helpen. Half november 1914 was al een vierde van de vluchtelingen naar België teruggekeerd.

André de Graaf, Historie Stedum