In de Kroniek van vereniging Historisch Genootschap Wieringermeer een verhaal over Fokko Omta, oud-burgemeester van Stedum en Wieringermeer. Geschreven door Ina Hoogenbosch-Glas.

Stichting Historie Stedum heeft dinsdag 8 december jl. negen informatieborden geplaatst bij historische objecten in Stedum.
Op de borden staan foto’s en historische gegevens van het object en indien verdwenen in de nabijheid van de plek waar het object heeft gestaan. De objecten die er niet meer staan hebben een belangrijke functie gehad in het verleden in het dorp en de bestaande objecten zijn of een rijksmonument of hebben een beeldbepalende status en grote historische waarde.Het plaatsen van de borden was al langer een wens van Stichting Historie Stedum.
De laatste tijd komt de vraag om informatie steeds vaker naar voren van verschillende organisaties. Er zijn al enkele routes die door Stedum lopen. Tevens zijn er een aantal wandelroutes in ontwikkeling die ook Stedum in de route willen opnemen,  zoals het Hannekemaaierspad.
De borden zijn voorzien van een QR code, deze zijn te scannen met een smartphone. De code verwijst naar de website van Stichting Historie Stedum waarop nog meer afbeeldingen zijn te vinden van de vermelde objecten.

De objecten zijn:
1. Borg “Nittersum” (verdwenen), Weemweg.
2. Bartholomeüskerk, Hoofdstraat.
3. Synagoge (verdwenen), Bedumerweg.
4. Gereformeerde Kerk, Bedumerweg 32.
5. Vlasschuur, D. Triezenbergstraat 13.
6. Koren- en pelmolen “Zilvermeeuw” (verdwenen), Lellensterweg 2.
7. Boerderij “Niehoff”, vroeger bewoond door Sien Jensema, Lopsterweg 2.
8. Vlasfabriek, Lopsterweg 43.
9. Stationsgebouw (verdwenen), Stationsstraat 1.

Met dit initiatief wil Stichting Historie Stedum op een toegankelijke manier bezoekers kennis laten maken met het dorp.
Veel dank zijn wij verschuldigd aan het Loket Leefbaarheid van de provincie Groningen, zij hebben het project gefinancierd.
Tevens is de totstandkoming van de informatieborden ook mede mogelijk gemaakt door een aantal vrijwilligers en bedrijven. 
De foto’s komen uit de beeldbank van Stichting Historie Stedum. 
De teksten zijn gemaakt en bewerkt door Klaas Pilon en Ineke van Zanten (Op Niehof).
Het ontwerp en de opmaak van de borden zijn gemaakt door Carola Kruidhof. 
Noorderlicht Reclame te Uithuizermeeden heeft de geprinte borden geleverd en Hovécon uit Delfzijl heeft de frames van RVS vervaardigd.De borden zijn geplaatst door Bernard Ausema en leden van het bestuur van S.H.S.

De restauratie van het Koetshuis met Lijkenhuisje van Stichting Historie vordert gestaag.
Inmiddels hebben onze vrijwilligers het nieuwe, op maat gemaakte, stalen raam geplaatst en de muur opgemetseld met bijpassende stenen. 
De pannen zijn tijdelijk van het dak gehaald en de oude panlatten, dakleer met gaas zijn verwijderd. Vervolgens is er nieuw dakbeschot aangebracht, afgedekt met folie. Dus het dak is inmiddels wind- en waterdicht, een hele geruststelling.
We gaan nu eerst bezig om rondom een nieuwe goot aan te brengen. Daarna kunnen de panlatten worden aangebracht en kunnen de pannen weer het dak op. Dan is de achtergevel aan de beurt. 
De dichtgemetselde personeelsingang moet weer open gebroken worden en moet er flink op maat gemetseld worden om de 3 nieuwe deurkozijnen aan te brengen.

Zaterdag 12 september jl. mochten wij ca. 25 belangstellenden verwelkomen bij het Koetshuis met Lijkenhuisje met daarop de nieuw geplaatste spits. 
Onder het genot van koffie, thee of fris, konden de bezoekers met eigen ogen aanschouwen hoe Stichting Historie Stedum en haar vrijwilligers druk bezig is met de restauratie van het gebouwtje, bouwtekeningen inzien en vragen stellen. 
Velen waren nieuwsgierig hoe of de Lijkkoets, gezien de beperkte ruimte in het Koetshuis, geplaatst werd en wat de functie was van het Lijkenhuisje.
Tevens werd er volop gebruikt gemaakt om, de netjes onderhouden, begraafplaats met de armenlap te bezichtigen. 

Het had weinig gescheeld of het in slechte staat van onderhoud verkerende Lijkenhuisje aan de Stationsweg was in de jaren `60 met de grond gelijkgemaakt. De Gemeenteraad van Stedum had er al toe besloten, maar gelukkig gaven de Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen geen toestemming. Wel werd het bouwwerk versoberd. Het torenspitsje verdween en de personeelsingang werd dichtgemetseld. De houten deuren, ingang voor de lijkkoets, werden vervangen door een stalen kanteldeur.

Omdat de lokale overheid het geld niet had om het gebouwtje weer in de oorspronkelijke staat terug te brengen, een wens van Stichting Historie Stedum,  deed de gemeente Stedum afstand van het Lijkenhuisje en werd S.H.S. eigenaar. In overleg met Stichting Oude Groninger Kerken is toen een restauratierapport opgemaakt en zijn fondsen aangeschreven om de kosten te kunnen financieren. Een investering van een aantal tienduizenden euro’s.
Deze investering staat haaks op de benadering van B en W in 1890 in de toenmalige Gemeente Stedum. Die gaf architect Oeds de Leeuw Wieland de opdracht om aan de Stationsweg op de Algemene begraafplaats een Lijkenhuisje te ontwerpen. Een punt van discussie was echter of eerste- of tweede soort steen zou worden gebruikt. Die verschilden niet alleen van kleur, de eerste was ook twee gulden per duizend duurder.
Een raadslid meende dat er ‘meer op deugd dan op sieraard’ moest worden gelet.
Ondanks die Groningse zuinigheid kwam er een torentje op het dak. B. en W. vonden dat niet nodig, de raad wel. De zolder verdween wel van het ontwerp. Onder meer omdat met een vliering de lijkwagen er niet in paste. Daarmee is het een bijzonder exemplaar.
Er zijn in de provincie Groningen nog aardig wat Lijkenhuisjes met historische waarde, maar dit is het enige met een koetshuis.

Omdat ook de jaarlijkse dodenherdenking van oorlogsslachtoffers op 4 mei bij de gedenkplaat aan het bij het Lijkenhuisje plaats vindt en door heel veel mensen wordt bijgewoond, vond Stichting Historie Stedum het zeer wenselijk, dat het bijzonder ontwerp weer in zijn oorspronkelijke staat werd terug gebracht. Helemaal in zijn oorspronkelijke staat zal het Lijkenhuisje waarschijnlijk niet terugkomen.
Johannes Nijhoff, onze latere huisarts, beschreef in zijn jeugd een wandeling door Stedum als volgt:
“Slaat men vanaf het Station de weg richting centrum Stedum in, dan komt men het eerst langs de begraafplaats, die nog betrekkelijk nieuw is. Gaat men door het hek, dan grijnst een doodshoofd met twee kruiselings gelegde doodsbeenderen er onder de bezoeker aan. Dit stenen doodshoofd is gemetseld in den muur van het doodhuisje”.

Een aantal enthousiaste vrijwilligers zijn druk bezig onder leiding van Stichting Oude Groninger Kerken en Bouwbedrijf Werkman met de restauratie van het Koets- en Lijkenhuisje om het in originele staat terug te brengen. De fundering voor de spits is gestort en het draagframe voor de spits is al gedeeltelijk geplaatst.  De nieuwe houten spanten voor de spits, voorzien van een houten dakbeschot is afgetimmerd in de boerderij van Peter en Corry Verduijn aan de Weersterweg . We waren erg blij met deze gastvrijheid van fam. Verduijn en hadden in begin van dit jaar dus een warme en droge plek om de spits af te bouwen.

De spits is inmiddels naar een bedrijf in Groningen gebracht om te worden voorzien van leien. Wanneer de spits klaar is en terug in Stedum kan het dak van het Lijkenhuisje eraf, kunnen de steigers worden geplaatst en kan de spits op het stalen frame worden geplaatst. Dan kan er worden begonnen met het verwijderen van lelijke muurgedeelten en het opnieuw opmetselen daarvan met passende stenen. Daarna volgt het plaatsen van nieuwe houten deuren voor het Koetshuis, het Lijkenhuisje en de personeelsingang.
Boven de gedenkplaat voor oorlogsslachtoffers wordt weer een stalen raam teruggeplaatst, die samen met de torenspits in de jaren ‘60 is verdwenen.

Onderstaande foto’s geven een overzicht van de werkzaamheden.